Odszkodowanie za usunięcie drzew lub krzewów rosnących przy sieciach przesyłowych
Bardzo często zdarzają się sytuacje, że gałęzie lub korzenie roślin zagrażają sieciom przesyłowym. Czy przedsiębiorstwo energetyczne ma prawo wejść na cudzą nieruchomość i usunąć taką roślinność? Jeżeli tak, to na jakich zasadach zostaje wówczas ustalone odszkodowanie?
Instalacje przesyłowe, takie jak linie energetyczne czy telekomunikacyjne, wymagają uwagi i regularnej konserwacji, aby zapewnić ich prawidłowe funkcjonowanie i móc ograniczyć ryzyko awarii. Kluczową kwestią w utrzymaniu instalacji w należytym stanie jest dbanie o to, żeby rośliny wokół nich nie rozrosły się zbyt mocno. Drzewa i krzewy stanowią często poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa sieci przesyłowych.
Gałęzie mogą podczas większych wiatrów zrywać linie, a korzenie drzew uszkadzać podziemne kable i rury. Trzeba mieć na uwadze, że do urządzeń przesyłowych zaliczane są instalacje służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne tzw. urządzenia podobne (49 § 1 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, dalej: kc).
Regularne przycinanie i usuwanie roślinności w bezpośrednim sąsiedztwie infrastruktury przesyłowej jest więc niezbędne, aby zapobiec awariom, utrudnieniom w dostawie energii czy przesyle danych oraz potencjalnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa publicznego.
Czy zakład energetyczny może wejść na cudzą nieruchomość?
W przypadku nieruchomości, które stanowią cudzą własność, istotną kwestią jest to, czy przedsiębiorstwo przesyłowe posiada tytuł prawny umożliwiający w razie konieczności wejście na taką działkę. Rzadko jest nim umowa dzierżawy, częściej – ustanowiona tzw. służebność przesyłu.
Polega ona na tym, że nieruchomość zostaje obciążona na rzecz przedsiębiorcy, którego własność stanowią istniejące urządzenia przesyłowe, prawem polegającym na tym, że może on korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (art. 305(1) kc).
Trzeba jednak pamiętać, że przedsiębiorstwa przesyłowe mogą wnioskować o usunięcie roślinności, w tym drzew i krzewów, z terenów, do których de facto nie mają żadnych praw. Dotyczy to przypadków, gdy roślinność stanowi zagrożenie dla linii energetycznych lub telekomunikacyjnych. W takich sytuacjach, właściciel sieci przesyłowej nie jest zobowiązany do uzyskania zgody właściciela terenu na usunięcie roślinności.
Zgodnie z art. 83a Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (dalej: uop), właściciel urządzenia przesyłowego, na przykład firma energetyczna, składa wniosek o pozwolenie na wycinkę do odpowiednich władz (wójta, burmistrza, starosty) lub innych właściwych organów, w zależności od miejsca, gdzie znajduje się roślinność.
W przypadku, gdy linia przebiega przez obszar chroniony, o zgodę występuje się np. do regionalnego dyrektora ochrony środowiska (w przypadku rezerwatu przyrody), dyrektora parku krajobrazowego lub dyrektora parku narodowego.
Usunięcie drzewa i krzewów rosnących przy sieci przesyłowej – kwestia odszkodowania
Przedsiębiorstwo przesyłowe obowiązane jest wypłacić odszkodowanie właścicielowi terenu za usuniętą roślinność (art. 83e ust. 1 uop).
Ustalenie wysokości odszkodowania za drzewo lub krzew oraz za ich usunięcie następuje w drodze umowy stron. Natomiast w przypadku, gdy strony nie zawrą umowy w terminie 30 dni od dnia usunięcia drzewa lub krzewu, odszkodowanie ustala organ, który wydał zezwolenie na ich usunięcie, stosując odpowiednio przepisy Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej: ugn) dotyczące odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości (art. 83e ust. 2-3 uop).
Odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości porośniętej drzewami i krzewami – zasady ogólne
Osobą uprawnioną do oszacowywania wartości usuniętych przez zakład energetyczny drzew i krzewów jest rzeczoznawca majątkowy (art. 7 ugn). Specjalista oszacowuje wartość roślin w oparciu o wytyczne zawarte m.in. w Ustawie o gospodarce nieruchomościami i Rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie wyceny nieruchomości z dnia 5 września 2023 r. Trzeba przy tym zaznaczyć, że właściwa wycena drzew i krzewów może być w wielu sytuacjach problematyczna i wymaga od specjalisty dużego doświadczenia.
Podczas wyceny nieruchomości leśnych lub zadrzewionych zastosowanie mają zwykle:
• podejście porównawcze – jeżeli znane są ceny transakcyjne i cechy nieruchomości podobnych (§ 4 rozporządzenia),
• podejście mieszane – jeśli nie są znane nieruchomości podobne, wyliczenia bazują na tzw. wskaźnikach szacunkowych gruntu (§ 20 rozporządzenia).
W szczególnych przypadkach stosowane bywają również:
• podejście kosztowe – głównie w przypadku upraw i młodników (§ 60 rozporządzenia),
• podejście dochodowe – jeśli nieruchomość przynosi dochody, np. z czynszów dzierżawnych (§ 61 rozporządzenia).
Trzeba jednak mieć na uwadze, że w odniesieniu do wycinki w ograniczonym zakresie – mającej na celu ochronę istniejącej już sieci przesyłowej – rzeczoznawca będzie zazwyczaj określał wartość nie tzw. nieruchomości leśnej czy zadrzewionej, ale samą wartość pozyskanego drewna lub innej usuniętej rośliny. Wycinka nie będzie bowiem zwykle wpływać na stan prawny całej nieruchomości oraz ograniczać sposobu jej użytkowania (nie będzie ustanawiana służebność).
Wartość drzew i drzewostanów (czyli skupiska drzew o zbliżonych cechach) określa się – w zależności od wytworzenia tzw. materiałów użytkowych – przez określenie wartości spodziewanych pożytków albo obliczenie kosztów poniesionych nakładów.
Wartość drzew i drzewostanów w wieku, w którym wytworzyły tzw. sortymenty średniowymiarowe, w wieku bliskorębnym, rębnym i starszych określa się, uwzględniając ich miąższość całkowitą (objętość) oraz udziały określonych sortymentów w miąższości grubizny ustalone na podstawie tzw. szacunku brakarskiego.
W przypadku roślin młodych, które nie wytworzyły jeszcze sortymentów średniowymiarowych, określa się przez ustalenie kosztów założenia uprawy leśnej i jej pielęgnacji do dnia określenia ich wartości (§ 62 ust. 1-4 rozporządzenia).
Jeżeli wartość drzew i drzewostanów usuniętych będzie równa lub niższa od wartości gruntu, legislator dopuszcza określenie ich wartości metodami uproszczonymi, takimi jak tablice wskaźników wartości drzewostanów (§ 62 ust. 5 rozporządzenia).
Rzeczoznawcy sięgają po specjalistyczne tablice także wtedy, gdy przedsiębiorca usuwa rośliny ozdobne. W wyjątkowych przypadkach, np. podczas wyceny rzadkich, egzotycznych egzemplarzy, zastosowanie mogą mieć także źródła zagraniczne.
Wybór odpowiedniej metodologii należy do rzeczoznawcy majątkowego, a wynika głównie z zakresu prac, obszaru wycinki oraz rodzaju roślin. Właściciel nieruchomości powinien przy tym liczyć się z tym, że jeżeli sprawa dotyczy przycięcia pojedynczych gałęzi drzew czy usunięcia krzewów gatunków nieprzedstawiających dużej wartości (np. brzoza, czereśnia, tarnina) odszkodowanie będzie symboliczne.
Zabezpieczanie sieci przesyłowych a prawa właścicieli nieruchomości – podsumowanie
Przedsiębiorstwa przesyłowe stają często przed koniecznością interweniowania w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ciągłości dostaw energii lub przesyłu danych. Prawo do interwencji wynika z ustanowionej służebności przesyłu lub z innych tytułów, np. wydanego przez odpowiedni organ zezwolenia na wejście na cudzą nieruchomość. Kluczowym aspektem jest tu zgodność działań z obowiązującym prawem, w tym z ustawami o ochronie przyrody oraz gospodarce nieruchomościami.
Istotnym elementem powyższego zagadnienia jest kwestia odszkodowania za usuniętą roślinność. Przepisy przewidują obowiązek wypłaty odszkodowania przez przedsiębiorstwo przesyłowe, a jego wysokość ustalana jest w drodze umowy lub – w przypadku braku porozumienia – przez odpowiedni organ. Proces wyceny roślinności bywa skomplikowany i wymaga zaangażowania rzeczoznawcy majątkowego, który w zależności od indywidualnej sytuacji wykorzystuje odmienną metodologię.
