Co to jest spółka komandytowa?

Spółka komandytowa należy do tzw. spółek osobowych. Jej cechą charakterystyczną jest występowanie dwóch rodzajów wspólników posiadających różne uprawnienia. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak założyć spółkę komandytową, kto ją reprezentuje oraz do kogo należy jej majątek.

Jak działa spółka komandytowa?

Zbiór przepisów dotyczących spółek komandytowych zawarto w Ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej: uksh). W przypadku, gdy dany przypadek dla spółki komandytowej nie został opisany i ustawa nie stanowi inaczej, to zastosowanie mają przepisy dotyczące spółki jawnej (art. 103 § 1-2 uksh).

Spółka komandytowa należy do grupy spółek osobowych. Ma ona na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą i zawierana jest przez co najmniej dwóch wspólników. Cechą charakterystyczną tego rodzaju spółek jest to, że wobec wierzyciela co najmniej jeden wspólnik, tzw. komplementariusz, odpowiada bez ograniczeń. Natomiast co najmniej jeden wspólnik, nazywany komandytariuszem, posiada odpowiedzialność ograniczoną (art. 102 uksh).

Powyższy podział na dwóch wspólników z odmiennymi uprawnieniami wywodzi się jeszcze ze średniowiecza, gdyż pierwsze spółki komandytowe były spółkami typowo handlowymi. Komandytariusz wkładał do spółki kapitał (towary, pieniądze), a komplementariusz nim zarządzał w celu pomnożenia majątku – na przykład podczas dalekomorskich wypraw kupieckich.

Podział zysków w spółce komandytowej zwykle określa się w umowie. Jeśli tego nie ustalono, to wówczas:

• komplementariusze uczestniczą w zyskach w równej części bez względu na rodzaj i wartość wkładów (art. 51 uksh).

• komandytariusze uczestniczą w zyskach proporcjonalnie do wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki (art. 123 § 1 uksh).

Jak założyć spółkę komandytową?

Założenie spółki komandytowej wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego (art. 106 uksh). Umowa taka powinna bezwzględnie zawierać (art. 105 uksh):

• firmę i siedzibę spółki;

• przedmiot działalności spółki;

• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;

• oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;

• oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).

Ustawa nie określa minimalnej wartości wkładów oraz sumy komandytowej. Warto jednak mieć na uwadze, że suma komandytowa ustalona np. na 1 zł może negatywnie wpłynąć na postrzeganie wiarygodności spółki w oczach klientów.

Postanowienie wspólników zwalniające komandytariusza z obowiązku wniesienia wkładu jest nieważne, natomiast wkład – jeżeli umowa nie stanowi inaczej – może być wniesiony w wartości niższej niż suma komandytowa (art. 108 § 1-2 uksh). Jeżeli wkładem komandytariusza do spółki jest w całości lub w części świadczenie niepieniężne, umowa spółki określa przedmiot tego świadczenia (aport), jego wartość, jak również osobę wspólnika wnoszącego takie świadczenie niepieniężne (art. 107 § 1 uksh).

Legislator zastrzegł przy tym, że zobowiązanie do wykonania pracy lub świadczenia usług na rzecz spółki oraz wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki nie mogą stanowić wkładu komandytariusza, chyba że wartość innych jego wkładów do spółki nie jest niższa od wysokości sumy komandytowej (art. 107 § 2 uksh).

W przypadku, gdy komandytariusz ma udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, akcje prostej spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej, to nie może ich wnieść jako wkładu, jeżeli te spółki są jednocześnie komplementariuszami (art. 107 § 3 uksh).

Firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa”. Dopuszczalne jest też używanie w obrocie skrótu „sp.k.”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowa”. Nie wyklucza to przy tym zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną (art. 104 § 1-3 uksh).

Umowa spółki komandytowej może być zawarta również przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym (portal S24), co wymaga opatrzenia umowy kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym (art. 106(1) § 1-2 uksh).

Taka umowa jest uznana za zawartą po wprowadzeniu do systemu wszystkich danych koniecznych do jej zawarcia i z chwilą opatrzenia ich podpisami elektronicznymi wspólników (art. 106(1) § 3 uksh). Zmian w umowie zawartej przy wykorzystaniu wzorca można dokonać również poprzez system teleinformatyczny (art. 106(1) § 4 uksh).

Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, w skrócie KRS (art. 109 § 1 uksh). Obecnie wniosek do KRS wypełnia się i składa jedynie poprzez Portal Rejestrów Sądowych, w skrócie PRS (dla umów zawartych przed notariuszem) lub przez S24 (dla umów zawartych w tym systemie).

Dopełnienie formalności jest bardzo istotne m.in. dlatego, że zgodnie z ustawą osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisem do rejestru, odpowiadają solidarnie za wynikłe z tego działania (art. 109 § 2 uksh). Dodatkowo, zgodnie z art. 60(1) § 1 Ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, za wykonywanie działalności gospodarczej bez wymaganego zgłoszenia do rejestru grozi kara ograniczenia wolności albo grzywny.

Po rejestracji należy dokonać zgłoszenia identyfikacyjnego w zakresie danych uzupełniających KRS. W tym celu w odpowiednim urzędzie skarbowym składa się formularz NIP-8. Następnie dane są przekazywane do Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Trzeba przy tym podkreślić, że w spółce komandytowej każdy wspólnik jest płatnikiem składek na własne ubezpieczenia. Wymaga to od wspólników indywidualnej rejestracji w ZUS.

Zgodnie z art. 5 ust. 2c Ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, formularz NIP-8 składa się w terminie 21 dni od dnia wpisu spółki do KRS. W przypadku, gdy zamierza się odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne można zrobić to w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia działalności.

Koszty założenia spółki komandytowej

Założenie spółki komandytowej wiąże się z koniecznością uiszczenia pewnych opłat. Zgodnie z Ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej: ukssc), w przypadku rejestracji umowy przez PRS uiszcza się:

• opłatę stałą w wysokości 500 zł (art. 52 ust. 1 ukssc);

• opłatę w wysokości 100 zł za ogłoszenie wpisu w Krajowym Monitorze Sądowym i Gospodarczym (§ 6 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie wydawania i rozpowszechniania Monitora Sądowego i Gospodarczego).

Jeżeli wniosek do KRS złożony został za pośrednictwem S24, opłata stała jest niższa i wynosi 250 zł (art. 52 ust. 2 ukssc).

Zawarcie umowy rodzi również obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 0,5% (art. 7 ust. 1 pkt 9 Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, dalej: upcc). Podatek liczony jest od wartości wniesionych do spółki wkładów (6 ust. 1 pkt 8 lit. a upcc). W przypadku zawarcia umowy drogą tradycyjną podatek pobiera notariusz. Jeśli spółka została założona przez S24, należy samodzielnie złożyć w urzędzie skarbowym deklarację PCC-3.

Kto reprezentuje spółkę komandytową?

Wyraźna różnica w odpowiedzialności finansowej wspólników spółki komandytowej wynika z przyznania im odmiennych uprawnień. Tradycyjnie prowadzeniem spraw spółki i reprezentowaniem jej na zewnątrz zajmuje się bowiem komplementariusz, zwany czynnym wspólnikiem.

Natomiast komandytariusz, czyli bierny wspólnik, nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 121 § 1 uksh). Z tego powodu jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli ograniczona jest do wysokości określonej w umowie tzw. sumy komandytowej (art. 111 uksh). Jeżeli komandytariusz wniesie do spółki wkład równy wartości tej sumy, to wówczas pozostaje wolny od dalszej odpowiedzialności.

Zdarzają się jednak sytuacje, że komandytariusz może odpowiadać względem osób trzecich tak jak komplementariusz. Ustawa precyzuje bowiem, że komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik (art. 118 § 1 uksh). Jeżeli natomiast dokona w imieniu spółki czynności prawnej, nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia.

Uregulowanie to dotyczy także reprezentowania spółki przez komandytariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres (art. 118 § 2 uksh). Analogiczna sytuacja będzie miała miejsce, gdy w firmie spółki zostanie zamieszczone nazwisko komandytariusza. Jak już wcześniej wspomniano, zgodnie z ustawą w firmie powinno bowiem znajdować się tylko nazwisko komplementariusza (art. 104 § 4 uksh).

Czy można przenieść prawa i obowiązki wspólnika spółki komandytowej na inną osobę? Co do zasady jest to możliwe na podstawie umowy spółki w przypadku, gdy uzyska się pisemną zgodę pozostałych wspólników – chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 10 § 1-2 uksh).

Czy spółka komandytowa ma osobowość prawną?

Spółka komandytowa – podobnie jak inne spółki osobowe – nie ma osobowości prawnej. Posiada jednak przyznaną na mocy przepisów podmiotowość prawną (jest to tzw. ułomna osobowość prawna), co sprawia, że de facto ma ona takie same zdolności do czynności prawnych jak osoba prawna.

Może prowadzić we własnym imieniu działalność gospodarczą, nabywać rzeczy ruchome i nieruchomości, zatrudniać pracowników, pozywać oraz być pozywaną. Majątek spółki jest także jej odrębną własnością. Spółka komandytowa może być też podatnikiem VAT.

Chociaż spółka komandytowa nie ma osobowości prawnej, to na mocy art. 1 ust. 3 Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ucit), jest ona także podatnikiem podatku od osób prawnych CIT. Podstawowa wysokość stawki wynosi 19% od uzyskanego dochodu (art. 19 ust. 1 ucit). Stawka może wynieść 9%, jeżeli spółka nie przekroczy rocznych przychodów w wysokości 2 mln euro (art. 19 ust. 2 ucit). Opodatkowaniu podlega również wypłata zysku na rzecz wspólników. Podatek liczony jest przy tym odmienne w zależności od tego, czy dotyczy osoby fizycznej czy prawnej.

Spółka komandytowa musi prowadzić też pełną księgowość (art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości).

Spółka komandytowa – podsumowanie

Spółka komandytowa to typ spółki osobowej, w której wyróżnia się dwie grupy wspólników: komplementariuszy, odpowiadających za zobowiązania bez ograniczeń, oraz komandytariuszy o ograniczonej odpowiedzialności. Założenie spółki komandytowej wymaga zawsze rejestracji w KRS.

Zarządzanie spółką i jej reprezentację zewnętrzną zwykle prowadzi komplementariusz, podczas gdy komandytariusz ma do tego prawo tylko na podstawie umowy. Spółka tego typu nie ma osobowości prawnej, jednak przyznana szeroka podmiotowość sprawia, że w praktyce może podejmować takie same czynności prawne, jak ma to miejsce w przypadku osób prawnych.

Pewne zawiłości legislacyjne i spore ograniczenia dotyczące wspólników sprawiają, że należy podejść do sporządzenia umowy spółki komandytowej w sposób rzetelny, uwzględniając w szczególności aktualne oraz przyszłe potrzeby przedsiębiorstwa.

Dlatego warto podczas ustalania jej zapisów zasięgnąć porady doświadczonego prawnika, który wytłumaczy wszystkie niuanse i pomoże skonstruować umowę w optymalnym kształcie – zarówno dla komplementariusza, jak i komandytariusza.