Połączenie spółek przez przejęcie

Łączenie spółek ma na celu uporządkowanie struktury grupy kapitałowej, zastosowanie nowego opodatkowania, wprowadzenie ładu korporacyjnego itp. Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się, zgodnie z jakimi procedurami przebiega połączenie spółek, co dzieje się z zawartymi wcześniej umowami oraz czy proces łączenia może mieć wpływ na obowiązki podatkowe.

Co to jest połączenie spółek przez przejęcie?

Łączenie spółek handlowych może odbyć się poprzez zawiązanie nowej spółki, a także przez przejęcie. W dzisiejszym tekście omawiamy drugi z tych sposobów w odniesieniu do spółek krajowych. Zgodnie z definicją zawartą w art. 492 § 1 Ustawy z dnia 15 września 2000 r.

Kodeks spółek handlowych (dalej: uksh), łączenie się spółek przez przejęcie (inaczej: inkorporacja) polega na tym, że połączenie dokonuje się na przeniesieniu całego majątku spółki na inną spółkę w zamian za udziały lub akcje, które spółka przejmująca przyznaje wspólnikom spółki przejmowanej. Może się też zdarzyć, że wspólnicy spółki przejmowanej obok udziałów lub akcji spółki przejmującej otrzymają specjalne dopłaty w gotówce.

Nie mogą one jednak przekraczać łącznie 10% wartości bilansowej przyznanych udziałów albo akcji spółki przejmującej, określonej według oświadczenia, bądź 10% wartości nominalnej przyznanych udziałów albo akcji spółki nowo zawiązanej. Dopłaty spółki przejmującej są dokonywane z zysku bądź z kapitału zapasowego tej spółki (art. 492 § 1 uksh).

Według zapisów art. 491 § 1 uksh, spółki handlowe mogą swobodnie łączyć się ze sobą z zastrzeżeniem, że w przypadku połączenia spółki kapitałowej i osobowej ta druga nie może być spółką przejmującą. Dodatkowo spółki osobowe mogą łączyć się ze sobą tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej (art. 491 § 2 uksh).

Spółka kapitałowa oraz spółka komandytowo-akcyjna mogą łączyć się ze spółką zagraniczną, jednak spółka komandytowo-akcyjna nie może być w takim przypadku spółką przejmującą (art. 491 § 1(1) uksh). W łączeniu się spółek nie mogą uczestniczyć natomiast spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, oraz spółka w upadłości (art. 491 § 3 uksh). W przypadku, kiedy łączenie dotyczy spółki w likwidacji, to na mocy przepisów ustawy czynności podejmowane są nie przez likwidatorów, ale przez zarząd.

Połączenie następuje z dniem wpisania zdarzenia do rejestru właściwego według siedziby spółki przejmującej. Spółka przejmowana zostaje wówczas rozwiązana bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego (art. 493 § 1 uksh). Na spółkę przejmującą przechodzą natomiast z dniem połączenia wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej, a także przyznane jej zezwolenia, koncesje oraz ulgi, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej (art. 494 § 1-2 uksh). Z dniem połączenia wspólnicy spółki przejmowanej stają się również wspólnikami spółki przejmującej (art. 494 § 4 uksh).

Trzeba zaznaczyć, że majątek każdej z połączonych spółek powinien być zarządzany przez spółkę przejmującą oddzielnie, aż do dnia zaspokojenia lub zabezpieczenia wierzycieli, których wierzytelności powstały przed dniem połączenia, a którzy przed upływem sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia o połączeniu zażądali na piśmie zapłaty (art. 495 § 1 uksh).

W okresie odrębnego zarządzania majątkami wierzycielom każdej spółki służy pierwszeństwo zaspokojenia z majątku swojej pierwotnej dłużniczki przed wierzycielami pozostałych łączących się spółek (art. 496 § 1 uksh). Dodatkowo wierzyciele mogą zażądać od sądu udzielenia im stosownych zabezpieczeń, jeżeli uprawdopodobnią, że ich roszczenia mogą zostać zagrożone przez połącznie się spółek (art. 496 § 2 uksh).

Jak wygląda procedura połączenia spółek kapitałowych przez przejęcie?

Połączenie spółek poprzedzają zawsze działania przygotowawcze. Na tym etapie, po pojawieniu się pomysłu, dochodzi do zbadania warunków, na jakich możliwe jest przejęcie jednej spółki przez drugą. Istotne są analizy finansowe, prawne itp. Na tym etapie należy sporządzić tzw. plan przejęcia, który wymaga pisemnego uzgodnienia między łączącymi się spółkami (art. 498 uksh). Zgodnie z art. 499 § 1 uksh, plan połączenia spółek powinien obowiązkowo zawierać:

• typ, firmę i siedzibę każdej z łączących się spółek oraz sposób ich łączenia;

• stosunek wymiany udziałów lub akcji spółki przejmowanej;

• zasady dotyczące przyznania udziałów albo akcji w spółce przejmującej;

• dzień, od którego udziały albo akcje uprawniają do uczestnictwa w zysku spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej;

• prawa przyznane przez spółkę przejmującą wspólnikom oraz osobom szczególnie uprawnionym w spółce przejmowanej;

• szczególne korzyści dla członków organów łączących się spółek, a także innych osób uczestniczących w połączeniu.

Dodatkowo do planu połączenia trzeba dołączyć projekt uchwał o połączeniu spółek, projekt zmian umowy albo statutu spółki przejmującej oraz kluczowe informacje finansowe (art. 499 § 2 uksh).

Plan połączenia powinien być zgłoszony do sądu rejestrowego wraz ze wspólnym wnioskiem o wyznaczenie biegłego (art. 500 § 1 uksh). Następnie sąd wyznacza biegłego, który zbada plan w zakresie poprawności i rzetelności. W uzasadnionych przypadkach sąd może wyznaczyć dwóch albo większą liczbę biegłych. Sąd określa wynagrodzenie za pracę biegłego i zatwierdza rachunki jego wydatków. Jeżeli łączące się spółki dobrowolnie tych należności nie uiszczą w terminie dwóch tygodni, sąd rejestrowy ściągnie je w trybie przewidzianym dla egzekucji opłat sądowych (art. 502 § 1 uksh).

Biegły jest zobowiązany w terminie do 2 miesięcy sporządzić na piśmie opinię i następnie złożyć ją sądowi rejestrowemu oraz zarządom spółek. W opinii należy zawrzeć (art. 503 § 1 uksh):

• stwierdzenie, czy stosunek wymiany udziałów lub akcji został prawidłowo ustalony;

• wskazanie metody albo metod użytych dla określenia proponowanego w planie połączenia stosunku wymiany udziałów lub akcji wraz z oceną zasadności ich zastosowania;

• wskazanie szczególnych trudności związanych z wyceną udziałów lub akcji łączących się spółek.

Na pisemne żądanie biegłego zarządy łączących się spółek powinny przedłożyć mu dodatkowe wyjaśnienia lub dokumenty (art. 503 § 2 uksh).

Powyższe przepisy dotyczące kontroli planu przez biegłego nie dotyczą spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, których wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne w liczbie nieprzekraczającej we wszystkich łączących się spółkach dziesięciu osób. Wówczas kontrola nie musi mieć miejsca, chyba że chociaż jeden wspólnik zgłosi swój sprzeciw spółce nie później niż w terminie miesiąca od dnia zgłoszenia planu połączenia do sądu rejestrowego (art. 516 § 7 uksh).

Połączenie się spółek wymaga przyjęcia uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia każdej z łączących się spółek. Uchwała musi zostać powzięta większością trzech czwartych głosów, reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa lub statut spółki przewidują surowsze warunki (art. 506 § 1 uksh).

Uchwała walnego zgromadzenia spółki publicznej (czyli mającej wyemitowane akcje) w sprawie połączenia z inną spółką wymaga natomiast większości dwóch trzecich głosów, chyba że statut spółki przewiduje surowsze warunki (art. 506 § 2 uksh). Jeżeli w łączącej się spółce akcyjnej występują akcje różnego rodzaju, uchwała musi natomiast zostać powzięta w drodze głosowania oddzielnymi grupami (art. 506 § 3 uksh).

W odniesieniu do spółki przejmującej połączenie może być przeprowadzone bez powzięcia uchwały, jeżeli spółka ta posiada udziały albo akcje o łącznej wartości nominalnej nie niższej niż 90% kapitału zakładowego spółki przejmowanej, lecz nieobejmującej całego jej kapitału. Nie dotyczy to przypadku, gdy spółką przejmującą jest spółka publiczna (art. 516 § 1 uksh).

Uchwała o połączeniu się spółek powinna być umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza (art. 506 § 5 uksh), następnie zarząd każdej z łączących się spółek powinien zgłosić do sądu uchwałę w celu wpisania do rejestru wzmianki ze wskazaniem, czy łącząca się spółka jest spółką przejmującą, czy spółką przejmowaną (art. 507 § 1 uksh).

Jak wygląda procedura połączenia spółek przez przejęcie z udziałem spółek osobowych?

Podobnie, jak w przypadku spółek kapitałowych, przebiega procedura łączenia spółek z udziałem spółek osobowych. Również wówczas plan połączenia spółek wymaga pisemnego uzgodnienia między łączącymi się spółkami (art. 517 § 1 uksh).

Zgodnie z art. 518 § 1 uksh, plan połączenia powinien zawierać co najmniej:

• typ, firmę i siedzibę każdej z łączących się spółek oraz sposób ich łączenia;

• liczbę i wartość udziałów albo akcji spółki przejmującej przyznanych wspólnikom łączącej się spółki osobowej oraz wysokość ewentualnych dopłat;

• dzień, od którego udziały albo akcje przyznane wspólnikom łączącej się spółki osobowej uprawniają do uczestnictwa w zysku spółki przejmującej;

• szczególne korzyści dla wspólników łączącej się spółki osobowej, a także innych osób uczestniczących w połączeniu, jeżeli takie zostały przyznane.

Do planu połączenia trzeba dołączyć projekt uchwał o połączeniu spółek, projekt zmian umowy albo statutu spółki przejmującej oraz kluczowe informacje finansowe (art. 518 § 2 uksh).

W sytuacji, gdy spółką przejmującą jest spółka akcyjna lub gdy jedną z łączących się spółek jest spółka komandytowo-akcyjna, plan połączenia należy poddać badaniu przez biegłego (art. 520 § 1 uksh). W innym natomiast przypadku badanie biegłego powinno mieć miejsce, gdy zażąda tego co najmniej jeden ze wspólników łączących się spółek, składając w tej sprawie pisemny wniosek. Wniosek musi on złożyć nie później niż w terminie 7 dni od dnia powiadomienia go przez spółkę o zamiarze połączenia (art. 520 § 2 uksh).

Zgodnie z treścią art. 522 § 1 uksh, łączenie się spółek wymaga uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia łączącej się spółki kapitałowej i uchwały wszystkich wspólników łączącej się spółki osobowej. Uchwała zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia łączącej się spółki kapitałowej wymaga większości trzech czwartych głosów, reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa lub statut spółki przewidują surowsze warunki (art. 522 § 2 uksh).

W przypadku łączenia się spółki komandytowej lub spółki komandytowo-akcyjnej wymagana jest jednomyślność komplementariuszy oraz uchwała komandytariuszy bądź akcjonariuszy, za którą wypowiedzą się osoby reprezentujące co najmniej trzy czwarte sumy komandytowej bądź kapitału zakładowego, chyba że umowa lub statut przewidują warunki surowsze (art. 522 § 3 uksh).

Jeżeli w łączącej się spółce akcyjnej lub w spółce komandytowo-akcyjnej występują akcje różnego rodzaju, uchwała o łączeniu jest podejmowana w drodze głosowania oddzielnymi grupami (art. § 4 uksh).

Po przyjęciu uchwały procedura wygląda tak jak w przypadku łączenia się spółek kapitałowych.

Połączenie spółek przez przejęcie a pracownicy

Podczas przejęcia jednej spółki przez drugą zastosowanie mają przepisy Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (dalej: kp). Według treści art. 23(1) § 3 kp, jeżeli u pracodawców nie działają zakładowe organizacje związkowe, dotychczasowy i nowy pracodawca informują na piśmie swoich pracowników o przewidywanym terminie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, jego przyczynach, prawnych, ekonomicznych oraz socjalnych skutkach dla pracowników, a także zamierzonych działaniach dotyczących warunków zatrudnienia pracowników, w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania. Przekazanie informacji powinno nastąpić co najmniej na 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę.

Zgodnie z art. 23(1) § 1 kp, w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Ustawodawca jednocześnie zastrzega, że pracodawca, z dniem przejęcia zakładu pracy, jest obowiązany zaproponować nowe warunki pracy i płacy pracownikom świadczącym dotychczas pracę na innej podstawie niż umowa o pracę oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków.

W razie nieuzgodnienia warunków dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego mógł złożyć takie oświadczenie (art. 23(1) § 5 kp).

W terminie 2 miesięcy od przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, pracownik może bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem (art. 23(1) § 4 kp).

Przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może stanowić przyczyny wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy (art. 23(1) § 6 kp).

Połączenie przez przejęcie spółki – skutki podatkowe

Zgodnie z art. 93. § 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (dalej: uop), osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku łączenia się osobowych spółek handlowych, a także osobowych i kapitałowych spółek handlowych wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się spółek.

Od powyższej reguły jest jeden wyjątek. Jeżeli zostaną zamknięte księgi rachunkowe spółek przejmowanych (zostali zaspokojeni wierzyciele), to spółka przejmująca przy ustalaniu dochodu osiągniętego z zysków kapitałowych oraz dochodu osiągniętego z innych źródeł przychodów opodatkowania nie może uwzględniać strat przedsiębiorców łączonych (art. 7 ust. 3 pkt 7 Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym).

Co do zasady w sytuacjach, gdy zmianie ulega umowa spółki, należy uiścić podatek od czynności cywilnoprawnych (art. 1 ust. 1 lit. k Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych). Jednak na mocy art. 5 ust. 1 lit. d pkt (i) i lit. e Dyrektywy 2008/7/WE z 12 lutego 2008 r. dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału, przejęcie jednej spółki przez drugą jest w tym względzie czynnością neutralną.

Połączenie spółek przez przejęcie – podsumowanie

Połączenie spółek przez przejęcie zdarza się dość często. Zwykle ma na celu uporządkowanie struktury właścicielskiej, korporacyjnej i podatkowej w spółkach funkcjonujący w ramach tej samej grupy kapitałowej. Na łączenie spółek decydują się również niezależni przedsiębiorcy z podobnych branż, którzy zamierzają zjednoczyć siły (efekt skali), aby móc skuteczniej działać na danym rynku.

Trzeba przy tym zaznaczyć, że w wielu przypadkach połączenie spółek przez przejęcie będzie wymagało pogłębionych analiz. Dlatego zwykle niezbędna będzie pomoc prawnika, który pomoże przebrnąć przez zawiłe procedury, stworzyć merytoryczny i kompleksowy plan połączenia oraz dopilnuje zachowania wymaganych prawem terminów.