Likwidacja spółki komandytowej

Spółka komandytowa może zostać rozwiązana na dwa sposoby: bez likwidacji i z likwidacją. W dzisiejszym artykule opisujemy drugi sposób, który jest dużo bardziej sformalizowanym, ale w wielu przypadkach jedynym możliwym sposobem na rozwiązanie spółki.

Wdrożenie procedury likwidacyjnej spółki komandytowej jest procesem dość złożonym i czasochłonnym. Rozwiązanie spółki w ten sposób może potrwać miesiącami, a w niektórych sytuacjach – nawet latami. Będzie to jednak niezbędne w wielu przypadkach, np. gdy wspólnicy nie mogą się porozumieć, spółka nadal prowadzi działalność gospodarczą na szeroka skalę, ma duży majątek, posiada dużo zobowiązań lub wierzytelności.

Likwidacja spółki komandytowej – przesłanki

Zasady likwidacji spółki komandytowej uregulowane są przez zapisy Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej: uksh). Zastosowanie mają przy tym zmodyfikowane przepisy dotyczące rozwiązania spółki jawnej (por. art. 103 uksh). Zgodnie z art. 58 § 1 uksh, rozwiązanie spółki komandytowej powodują:

• przyczyny przewidziane w umowie spółki;

• jednomyślna uchwała wszystkich wspólników;

• ogłoszenie upadłości spółki;

• śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;

• wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;

• prawomocne orzeczenie sądu.

Należy pamiętać, że likwidacja spółki wymaga uchwalenia przez wspólników stosownej uchwały o jej rozwiązaniu. W przypadku, gdy umowę spółki zawarto za pośrednictwem serwisu S24, uchwała powinna zostać podjęta również z wykorzystaniem dostępnego tam wzorca (art. 58 § 1 uksh).

Wyjątki uzasadniające brak rozwiązania spółki komandytowej

Nie w każdym przypadku zaistnienie ustawowej przesłanki będzie wiązało się z koniecznością wdrożenia procedury likwidacji spółki komandytowej. Warto przyjrzeć się najważniejszym okolicznościom, które uzasadniają dalsze trwanie przedsiębiorstwa.

Zgodnie z przepisem szczegółowym, śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki (komplementariusza – tak). Spadkobiercy komandytariusza powinni w takiej sytuacji wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw. Czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim wskazaniem wiążą spadkobierców komandytariusza (art. 124 § 1 uksh). W umowie spółki można też zastrzec, że prawa zmarłego komplementariusza przechodzą na spadkobierców (art. 60 uksh), co także zapobiegnie konieczności likwidacji spółki.

Trzeba też mieć na uwadze, że zastosowanie procedury likwidacyjnej może nie być konieczne w przypadku śmierci komandytariusza, upadłości wspólnika (komplementariusza lub komandytariusza) czy wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela, jeżeli w spółce pozostaną nadal co najmniej jeden komandytariusz i komplementariusz (wspólnicy o różnym statusie). W takim przypadku, żeby spółka mogła nadal trwać, w umowie powinny znaleźć się zapisy to umożliwiające lub niezwłocznie od wystąpienia jednego z ww. zdarzeń pozostali wspólnicy muszą podjąć zgodnie stosowną uchwałę (art. 64 § 1-2 uksh).

Jeżeli wystąpią przewidziane w umowie przyczyny świadczące o rozwiązaniu spółki, a prowadzi ona nadal swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników, to uważa się ją za przedłużoną na czas nieoznaczony (art. 59 uksh).

Kto odpowiada za likwidację spółki komandytowej?

Odpowiedzialność za likwidację spółki komandytowej ponosi tzw. likwidator (może ich być wielu). Zgodnie z art. 70 § 1 uksh, likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Istnieją jednak rozbieżne opinie, czy mogą nimi być także osoby prawne. Zgodnie z art. 18 § 1 uksh, likwidatorem spółki kapitałowej może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. W odniesieniu do spółek osobowych brak takiego uregulowania, jednak sądy rejestrowe zwykle odmawiają uznania osób prawnych jako likwidatorów. Podstawą odmowy jest zapis art. 74 § 1 uksh, który wymaga, aby do sądu rejestrowego zgłosić imiona i nazwiska likwidatorów.

Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 70 § 1 uksh). Uchwała może być przy tym sporządzona w zwykłej formie pisemnej (nie wymaga aktu notarialnego).

Na wniosek wspólnika lub osoby mającej interes prawny, likwidatorów wybranych spośród wspólników, jak i innych osób, może też powołać sąd rejestrowy. Muszą przy tym zaistnieć ważne powody, a umowa spółki nie może tego zabronić (art. 71 § 1-2 uksh).

Z ważnych powodów sąd rejestrowy może też na wniosek wspólnika lub osoby mającej interes prawny odwołać likwidatora, a przeciwne postanowienia umowy spółki są nieważne (art. 73 § 1 i 3 uksh). Likwidatora ustanowionego przez sąd może przy tym odwołać tylko sąd (art. 75 § 2 uksh). Jeżeli likwidator został ustanowiony przez wspólników, to odwołać może go ich jednomyślna uchwała (art. 72 uksh).

W przypadku, gdy jest kilku likwidatorów, są oni upoważnieni do reprezentowania spółki łącznie, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej (art. 75 uksh). Na mocy ustawy w sprawach, w których wymagana jest uchwała likwidatorów, rozstrzyga większość głosów, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej (art. 76 uksh).

Likwidatorzy mają prawo prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania, a ograniczenie ich kompetencji nie ma skutku wobec osób trzecich. Wobec osób trzecich działających w dobrej wierze czynności podjęte przez likwidatorów uważa się za czynności likwidacyjne (art. 78 § 1-2 uksh).
Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury, nie może być też ona ustanowiona w okresie trwania likwidacji (art. 79 § 1 uksh).

Procedura likwidacji spółki komandytowej

Po ustanowieniu likwidatorów każdy z nich ma prawo i obowiązek złożenia zawiadomienia o tym fakcie do sądu rejestrowego (KRS). Należy w nim zgłosić: otwarcie likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń elektronicznych, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki (art. 74 § 1-2 uksh). Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji” (art. 74 § 4 uksh).

Likwidatorzy powinni przede wszystkim:

• zakończyć bieżące interesy spółki,

• ściągnąć wierzytelności,

• wypełnić zobowiązania spółki,

• upłynnić majątek spółki.

Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku (art. 77 § 1 uksh).

Zgodnie z art. 81 § 1-2 uksh, likwidatorzy sporządzają bilans na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji. W przypadku, gdy likwidacja trwa dłużej niż rok, sprawozdanie finansowe należy sporządzić na dzień kończący każdy rok obrotowy.

W stosunkach wewnętrznych likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Likwidatorzy ustanowieni przez sąd powinni stosować się do jednomyślnych uchwał powziętych przez wspólników oraz przez osoby mające interes prawny, które spowodowały ich ustanowienie (art. 77 § 2 uksh).

Likwidatorzy powinni z majątku spółki spłacić przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawić odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych. Pozostały majątek dzieli się następnie między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przypadku braku zapisów, spłaca się wspólnikom ich udziały. Nadwyżkę dzieli się przy tym między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania powinno zwrócić się wspólnikowi w naturze (art. 82 § 1-3 uksh).

Zdarzają się sytuacje, że majątek spółki nie wystarcza na spłatę długów i udziałów. Wówczas niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, a w ich braku – w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie. W przypadku niewypłacalności jednego ze wspólników, przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku (art. 83 uksh).

Po dopełnieniu powyższych formalności likwidatorzy muszą zgłosić zakończenie likwidacji i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru KRS – z chwilą wykreślenia następuje rozwiązanie spółki (art. 84 § 1-2 uksh).

Likwidatorzy powinni wszystkie księgi i dokumenty rozwiązanej spółki oddać na przechowanie wspólnikowi lub osobie trzeciej na okres nie krótszy niż pięć lat. W przypadku braku zgody wspólnika lub osoby trzeciej, przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy (art. 84 § 3 uksh).

Zgodnie z art. 45 ust. 1 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych. Następnie należy je złożyć do KRS.

W przypadku likwidacji spółki w wyniku jej upadłości rozwiązanie spółki następuje po zakończeniu postępowania upadłościowego, z chwilą wykreślenia z rejestru. Wniosek o wykreślenie z rejestru składa syndyk. Spółka nie ulega rozwiązaniu, jeśli postępowanie upadłościowe zostało zakończone w wyniku zaspokojenia wszystkich wierzycieli w całości lub w efekcie zatwierdzenia układu albo gdy postępowanie upadłościowe zostało uchylone lub umorzone (art. 85 § 1-2 uksh).

Ile kosztuje zamknięcie spółki komandytowej?

Likwidacja spółki komandytowej wiąże się z koniecznością poniesienia pewnych kosztów. Na podstawie Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej ukssc), za zgłoszenie otwarcia likwidacji spółki pobiera się opłatę stałą w wysokości 250 zł (art. 55 ust. 1 ukssc), natomiast za złożenie wniosku o wykreślenie podmiotu z rejestru przedsiębiorców opłata stała wynosi 300 zł (art. 54 pkt 2 ukssc).

Wszystkie zmiany trzeba również ogłosić w Krajowym Monitorze Sądowym i Gospodarczym, co każdorazowo kosztuje 100 zł (§ 6 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie wydawania i rozpowszechniania Monitora Sądowego i Gospodarczego).

Do powyższych opłat należy doliczyć koszty księgowości oraz ewentualnej obsługi prawnej. Istnieją rozbieżne opinie na temat tego, czy w przypadku umów zawartych przed notariuszem uchwała o rozwiązaniu spółki komandytowej musi też zostać potwierdzona notarialnie (obecnie sądy rejestrowe tego zwykle wymagają). Jeżeli będzie ona podjęta w takiej formie – trzeba też doliczyć koszty notariusza.

Likwidacja spółki komandytowej – skutki podatkowe

Zgodnie z art. 14 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: uvat), w przypadku rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów.

Podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień rozwiązania spółki. Następnie muszą złożyć informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości towarów i o kwocie podatku należnego, nie później niż w dniu złożenia deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki (art. 14 ust. 5 uvat).

Według treści art. 17 pkt. 4 lit c Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: upit), za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych faktycznie uzyskane z tego udziału, w tym również podział majątku likwidowanej osoby prawnej lub spółki.

Przychody te opodatkowane są zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19% (art. 30a ust. 1 pkt 4 upit). Jednocześnie zwalnia się od podatku wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej lub spółki, w części stanowiącej koszt nabycia lub objęcia udziałów (akcji) w tej spółce lub udziałów w zyskach osoby prawnej (art. 21 ust. 1 pkt 50a upit). W efekcie przychodem podlegającym opodatkowaniu w wys. 19% jest jedynie nadwyżka wskazanego przychodu nad kosztem objęcia (albo nabycia) udziałów w spółce komandytowej.

Jeżeli spółka komandytowa zatrudnia pracowników, powinna przed zgłoszeniem zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej w KRS wyrejestrować ich z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Następnie dane z wypełnionego zgłoszenia zostaną przez KRS przesłane do ZUS. Na ich podstawie ZUS sporządzi z urzędu druk ZUS ZWPA, usuwając spółkę z listy płatników składek.