Jak założyć spółkę jawną?

Zastanawiasz się, jak założyć spółkę jawną? To proste! Wymaga co najmniej dwóch wspólników i sporządzenia umowy, której nie trzeba zawierać przed notariuszem. Następnie należy złożyć wniosek do sądu rejestrowego, co wiąże się z niewielkimi kosztami. Jakie są poszczególne kroki prowadzące do założenia spółki jawnej?

Spółka jawna – co to?

Spółka jawna należy do jednej z rzadziej zakładanych spółek osobowych. Przyjęło się uważać, że stanowi dobre rozwiązanie dla wspólników działających w jednej branży, a prowadzących biznes o niskim stopniu ryzyka. Kluczowe jest przy tym zaufanie pomiędzy wspólnikami.

Zgodnie bowiem z art. 22 § 2 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej: uksh), każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. W przypadku gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, wierzyciel może dochodzić roszczeń egzekucyjnych z majątku wspólnika. Nazywane jest to tzw. subsydiarną odpowiedzialnością wspólnika (31 § 1 uksh).

Przystępując do spółki, wspólnik odpowiada również za wcześniejsze jej zobowiązania (art. 32 uksh). Dodatkowo art. 33 uksh stanowi, że wspólnik odpowiada też za zobowiązania przedsiębiorcy jednoosobowego powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki do wartości wniesionego przedsiębiorstwa według stanu w chwili wniesienia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela.

Trzeba przy tym zaznaczyć, że wspólnicy w spółce jawnej mają szerokie uprawnienia. Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę, co dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki (art. 29 uksh). Pozbawienie tego prawa może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu (art. 30 § 2 uksh). Ewentualnie umowa spółki może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem (art. 30 § 1 uksh).

Rozbieżność zdań między wspólnikami może doprowadzić do problemów z funkcjonowaniem spółki. Zgodnie z art. 42 uksh, jeżeli w sprawach nieprzekraczających zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników, konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.

Natomiast w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki (art. 43 uksh). Wewnętrzne konflikty pomiędzy wspólnikami mogą w efekcie skutkować brakiem zaufania do spółki, a tym samym ograniczać możliwości pozyskiwania kapitału inwestycyjnego.

Zgodnie z art. 28 uksh, majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu (art. 50 § 1 uksh), natomiast każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu (art. 51 § 1 uksh). Istnieje też możliwość umownego zwolnienia wspólnika od udziału w stratach (art. 51 § 3 uksh).

Jeżeli wspólnik zobowiązał się wnieść tytułem wkładu do spółki inne rzeczy niż środki pieniężne na własność lub do używania, wówczas do jego obowiązku świadczenia i ryzyka przypadkowej utraty przedmiotu świadczenia stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży lub o najmie (art. 49 § 1 uksh).

Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Jeżeli wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, to zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika (art. 53 § 1-2 uksh). Wspólnik może żądać też corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego. Zachowuje to prawo nawet wtedy, gdy spółka poniosła stratę (art. 53 uksh).

Kto może założyć spółkę jawną?

Spółkę jawną zakładają co najmniej 2 podmioty. Wspólnikami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (np. spółki osobowe prawa handlowego). Wspólnikiem spółki jawnej nie może zostać spółka cywilna nieposiadająca osobowości prawnej.

Spółka jawna powstaje jako nowy podmiot lub na skutek przekształcenia spółki cywilnej, przy czym w drugim przypadku umowa nie może być zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy. Przekształcenie wymaga też zgłoszenia do sądu rejestrowego przez wszystkich wspólników (art. 26 § 4 uksh).

Jak założyć spółkę jawną?

Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności (art. 23 uksh), jednak nie ma konieczności sporządzania jej w formie aktu notarialnego. Umowa spółki jawnej powinna zawierać (art. 25 uksh):

• firmę i siedzibę spółki;

• określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;

• przedmiot działalności spółki;

• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp. j.” (art. 24 § 1-2 uksh).

Umowa spółki jawnej może być zawarta również przy wykorzystaniu wzorca umowy. Zawarcie umowy spółki jawnej przy wykorzystaniu wzorca umowy wymaga wypełnienia formularza umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym (S24) i opatrzenia umowy kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym (art. 23(1) uksh).

Umowa jest uznawana za zawartą po wprowadzeniu do systemu teleinformatycznego wszystkich danych i z chwilą opatrzenia ich podpisami elektronicznymi wspólników (art. 23(1) § 3 uksh).

W przypadku zgłaszania spółki jawnej do sądu rejestrowego, zgłoszenie powinno zawierać:

• firmę, siedzibę i adres spółki;

• przedmiot działalności spółki;

• nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń albo adresy do doręczeń elektronicznych;

• nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki, i sposób reprezentacji.

Założenie spółki jawnej wiąże się z kosztami. Zgodnie z Ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej: ukssc), za wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) wymaga się uiszczenia następujących opłat:

• opłaty stałej w kwocie 500 zł (art. 52 ust. 1 ukssc);

• opłaty w kwocie 100 zł za ogłoszenie wpisu do KRS w Krajowym Monitorze Sądowym i Gospodarczym (§ 6 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie wydawania i rozpowszechniania Monitora Sądowego i Gospodarczego).

Powyższe dotyczy sytuacji, gdy wniosek o rejestrację składa się za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych (prs.ms.gov.pl). Jeżeli wniosek do KRS składany jest za pomocą elektronicznego formularza w serwisie S24 (możliwość dotyczy jedynie spółek zawieranych na wzorcu umowy w S24), to opłata wynosi 250 zł (art. 52 ust. 2 ukssc).

Trzeba przy tym zaznaczyć, że spółka jawna powstaje w momencie wpisania do KRS (art. 251 § 1 ukssc). Dopiero od tej chwili może prowadzić działalność gospodarczą, występować o zezwolenia czy nabywać ruchomości/nieruchomości.

Ile trwa wpisanie do KRS? W teorii sąd rejestrowy rozpoznaje wniosek nie później niż w terminie 7 dni od daty jego wpływu do sądu (art. 20a ust. 1 Ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, dalej: ukrs). W praktyce trwa to często dłużej, nawet do miesiąca. Szybciej nastąpi zweryfikowanie wniosku i rejestracja przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym S24. Zgodnie z art. 20a ust. 2 ukrs, wniosek powinien zostać bowiem rozpoznany w terminie jednego dnia od daty jego wpływu.

Po wypełnieniu formularza zawierającego dane podstawowe spółki jawnej, informacje zostaną przekazane elektronicznie do urzędowych rejestrów, takich jak Centralny Rejestr Podmiotów (Krajowa Ewidencja Podatników) oraz rejestr REGON. Po zarejestrowaniu spółki zostaną nadane odpowiednio numery NIP i REGON. Dane te zostaną przekazane do sądu rejestrowego i zamieszczone w KRS bez dodatkowych opłat.

Po rejestracji spółki w KRS, trzeba w terminie 21 dni złożyć zgłoszenie identyfikacyjne na druku NIP-8 w Urzędzie Skarbowym. Niezależnie od tego, każdy wspólnik musi zarejestrować się w ZUS jako płatnik składek oraz jako osoba ubezpieczona. Aby to zrobić, trzeba wypełnić odpowiednie druki ZUS ZFA, ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Spółka może także złożyć wniosek o rejestrację na potrzeby podatku VAT na druku VAT-R. W wielu przypadkach rejestracja ta będzie obowiązkowa, dokonuje jej się w urzędzie skarbowym.

Od założenia spółki należy również opłacić w urzędzie skarbowym podatek PCC w wysokości 0,5% (art. 7 ust. 1 pkt 9 Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, dalej: upcc), który liczony jest od wartości wkładów (6 ust. 1 pkt 8 lit. a upcc).

Spółka jawna wady i zalety

Przed założeniem spółki jawnej trzeba dokładnie przenalizować korzyści i ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej w tej formie. W tym celu można pokusić się na wypunktowanie wad i zalet spółki jawnej oraz odnieść je do preferowanego modelu biznesowego.

Do głównych zalet spółki jawnej należą:

• posiadanie podmiotowości prawnej (spółka może być stroną w stosunkach cywilnoprawnych);

• łatwość założenia;

• niskie koszty założenia spółki;

• wkład wspólników może być pieniężny i/lub niepieniężny;

• brak wymogu posiadania minimalnego kapitału;

• egzekucja – w odróżnieniu od spółki cywilnej – przeprowadzana jest w pierwszej kolejności z majątku spółki;

• brak konieczności powoływania zarządu i rady nadzorczej;

• możliwość prowadzenia uproszczonej księgowości, jeżeli przychody netto spółki nie przekroczą 2 mln euro w danym roku.

Z kolei do wad można zaliczyć:

• osobistą odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki;

• odpowiadanie całym swoim majątkiem, solidarnie ze spółką i wspólnikami, za zobowiązania powstałe przed wstąpieniem danej osoby do spółki;

• ewentualne problemy z sukcesją w przypadku śmierci wspólnika w spółce dwuosobowej;

• ograniczona możliwość pozyskiwania kapitału (niski poziom zaufania inwestorów);

• możliwy paraliż decyzyjności w przypadku konfliktu między wspólnikami (brak jednoosobowego zarządzania).

Jak założyć spółkę jawną – podsumowanie

Spółka jawna jest rodzajem spółki osobowej, której założenie wymaga co najmniej dwóch wspólników oraz zawarcia pisemnej umowy. Nie ma przy tym wymogu sporządzania jej w formie aktu notarialnego oraz nie trzeba mieć dużego wkładu. Zaletą jest także możliwość prowadzenia w wielu przypadkach uproszczonej księgowości.

Do głównych wad należy osobista odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki oraz ograniczona możliwość pozyskiwania kapitału, ponieważ inwestorzy podchodzą często z ostrożnością do tego rodzaju spółek. Rozbieżność zdań między wspólnikami może bowiem opóźnić plany inwestycyjne, a nawet sparaliżować działalność spółki.