Jak założyć spółkę cywilną?

Spółka cywilna to bardzo popularna forma prowadzenia działalności gospodarczej. Zawarcie umowy tego rodzaju jest łatwe i często niemal bezkosztowe. Trzeba jednak pamiętać, że uczestnictwo w spółce cywilnej wiąże się z bardzo szeroką odpowiedzialnością majątkową wspólników.

Co to jest spółka cywilna?

Spółka cywilna jest jednym z najpopularniejszych rodzajów spółek. Do zawarcia umowy tego typu potrzebne są minimum dwie osoby fizyczne lub prawne (również tzw. ułomne osoby prawne, np. spółka komandytowo-akcyjna). Zasady tworzenia i funkcjonowania spółek cywilnych regulują zapisy Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: kc).

Na tle innych analogicznych przepisów (np. o spółkach handlowych) są one jednak bardzo ogólne. Ustawa stanowi, że przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów (art. 860 kc).

Legislator nie określił minimalnej wartości wkładów, jakie zobowiązani są wnieść do spółki wspólnicy. Zgodnie z art. 861 § 1 kc, wkłady mogą polegać na wniesieniu własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Domniemywa się przy tym, że wkłady wspólników mają jednakową wartość (art. 861 § 2 kc).

Wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku, a w czasie trwania spółki nie może domagać się podziału wspólnego majątku (art. 863 § 1-2 kc). Podziału i wypłaty zysków można zażądać zaś dopiero po rozwiązaniu spółki (art. 868 § 1 kc).

Trzeba przy tym zaznaczyć, że jeśli w umowie nie postanowiono inaczej, to każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Można przy tym zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nigdy nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach (art. 867 § 1 kc).

Kluczową cechą spółki cywilnej jest fakt, że za jej zobowiązania wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie (art. 864 kc). Odpowiedzialność ta występuje nawet wówczas, gdy wspólnik wystąpi ze spółki lub wejdzie do niej po tym, jak zobowiązania powstały. Kluczowe jest zatem zaufanie między wspólnikami. Kwestie bezpieczeństwa sprawiają, że spółki cywilne wybierane są raczej przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą na niewielką skalę.

Jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić, wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne (art. 869 § 1-2 kc).

Z ważnych powodów każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki przez sąd (art. 874 § 1 kc). Spółka ulega też rozwiązaniu z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika, bez względu na ich liczbę (art. 874 § 2 kc). Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku jego śmierci (jeżeli jest tylko 2 wspólników). Można jednak zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce (art. 872 kc).

Czy spółka cywilna ma osobowość prawną?

Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Nie wymaga rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS), natomiast jej wspólnicy podlegają wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Wiąże się to z tym, że wszystkie dochody uzyskiwane przez spółkę każdy ze wspólników rozlicza osobno. Wpis do CEIDG jest bezpłatny, a wniosek można złożyć w urzędzie gminy (osobiście albo listownie) lub przez Internet.

Spółka tego typu nie może we własnym imieniu nabywać praw, rzeczy ruchomych i nieruchomości. Czynności tych dokonują wspólnicy. Jeżeli w skład majątku wspólników wchodzą nieruchomości, to obowiązek uiszczania podatku od nieruchomości ciąży na nich (art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych).

Spółka cywilna jest przy tym płatnikiem VAT (art. 15 ust. 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług), posiada numery NIP oraz REGON. Wnioski o ich przyznanie składa się odpowiednio do urzędu skarbowego oraz Głównego Urzędu Statystycznego. Dla spółki cywilnej można również założyć rachunek bankowy.

Art. 3 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy daje możliwość bycia pracodawcą także jednostkom organizacyjnym bez osobowości prawnej. Jeżeli chodzi o przyznanie tego prawa spółkom cywilnym, to orzecznictwo nie jest jednak jednolite.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 9 maja 2017 r. sygn. akt II PK 68/16 orzekł wprost, że przedsiębiorstwo utworzone w ramach spółki cywilnej nie może aktualnie zatrudniać pracowników we własnym imieniu i działa na rachunek wspólników. Sąd wskazał jednocześnie, że podmiotami praw i obowiązków spółki są wszyscy wspólnicy łącznie i to oni są „zbiorowym” pracodawcą dla zatrudnianych pracowników.

Co powinna zawierać umowa zawarcia spółki cywilnej?

Zgodnie z art. 860 § 2 kc, umowa zawarcia spółki powinna mieć formę pisemną. Jest to ważne, ponieważ przedłożenie dokumentu będzie konieczne podczas zakładania rachunku bankowego, a także ubiegania się o numery NIP i REGON. Zawarcie umowy przed notariuszem jest wymagane wówczas, gdy wnoszonym wkładem jest nieruchomość.

W umowie powinny znaleźć się zawsze następujące elementy:

• dane wspólników,

• miejsce i data zawarcia,

• przedmiot działalności zgodnie z kodami PKD,

• nazwa spółki.

W umowie warto również: określić czas jej obowiązywania, wpisać postanowienia dotyczące możliwości rozwiązania umowy, zamieścić informacje na temat wniesionych wkładów, uregulować kwestie podziału zysków i strat oraz określić sposób reprezentacji. Dobrze jest też ustalić cel gospodarczy oraz sposób jego realizacji.

Ze względu na pełną odpowiedzialność majątkową wspólników warto zadbać o rzetelne sporządzenie umowy, w której powinno się jasno określić, na jakich zasadach ma przebiegać współpraca. Wszelkiego rodzaju zmiany w umowie powinny mieć formę aneksu.

Ile kosztuje założenie spółki cywilnej?

Założenie spółki cywilnej wiąże się obowiązkiem podatkowym. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 9 Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: upcc), podatek PCC od umowy spółki wynosi 0,5%. Liczony on jest od wartości wkładów wniesionych przez wspólników, przy czym wkład w postaci świadczenia pracy nie podlega opodatkowaniu. Podatek należy uiścić w terminie do 14 dni od momentu założenia spółki (art. 10 ust. 1 upcc), składając formularz PCC-3a w odpowiednim urzędzie skarbowym.

W przypadku, gdy umowa zawierana jest przed notariuszem, to on pobiera należny podatek.

Kto reprezentuje spółkę cywilną?

Zgodnie z art. 865 § 1 kc, każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Mogą oni bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwił się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników (art. 865 § 2 kc).

Taka uchwała potrzebna jest też w przypadku, gdy sprawy przekraczają zwykłe sprawy spółki. Jeżeli jednak wystąpi konieczność wykonania czynności nagłej, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty, to każdy wspólnik może ją wykonać bez uchwały (art. 865 § 2 kc).

Szczególne warunki reprezentacji może przy tym określać umowa lub stosowna uchwała.

Spółka cywilna – wady i zalety

Podsumowując, warto pokusić się o wypunktowanie wad i zalet spółki cywilnej.

Najważniejszymi zaletami tej formy prowadzenia działalności są:

• łatwość założenia,

• brak konieczności wniesienia minimalnego wkładu,

• niskie koszty prowadzenia spółki,

• podatek dochodowy płacony jest tylko od osób fizycznych,

• brak konieczności prowadzenia rachunkowości (jeśli wspólnikami są osoby fizyczne i spółka nie osiąga ustawowego pułapu przychodowego),

• wygodne przekształcenie w dowolną spółkę handlową (w spółkę jawną na uproszczonych zasadach).

Do wad spółki cywilnej należą z kolei:

• brak osobowości prawnej,

• brak szczegółowych uregulowań prawnych,

• utrudnione działanie w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej na dużą skalę,

• nieograniczona i solidarna odpowiedzialność majątkowa wspólników za zobowiązania spółki.